Laktoz, memelilerin meme bezleri tarafından üretilen bir şekerdir. ” Laktoz” doğal olarak sadece memelilerin sütünde bulunan süt şekeridir. Glikoz ve galaktozdan oluşan disakkaritlerden biri olan laktoz vücudun ikili şekeri kullanabilmesi için iki bileşene ayrılması gerekir. Bu, vücudun kendi laktaz enziminin yardımıyla yapılır.
Laktoz örneğin koyun sütünde, inek sütünde, keçi sütünde ve tabii ki anne sütünde bulunur. Ortalama laktoz içeriği %2-7 arasındadır. Ancak laktoz sadece sütün bir bileşeni değildir, sütten yapılan tüm ürünlerde de bulunur. Bunlara örneğin yoğurt, peynir, ayran veya krema dahildir.
Laktoz vücutta önemli görevleri yerine getirir. Her şeyden önce, bir enerji tedarikçisidir. Sadece bebekler için değil aynı zamanda vücuttaki kalsiyum emilimini destekler ve bağırsaktaki çürütücü bakterileri inhibe edebilir.
Laktozun özellikleri
■Suda çözünürler
■Tatlandırma gücü düşüktür
■Enerji sağlar
■Prebiyotik etkiye sahiptir
■Kalsiyum emilimini destekler
■Müshil etkisi vardır
■Yiyeceklerin görünümünü güzelleştirir
■Lezzet taşıyıcıdır
■Unlu mamullerin hacmini artırır
■Protein zenginleştirme için kullanılır
■İlaçlarda taşıyıcı maddedir
Laktoz İntoleransı Nedir?
Laktoz intoleransı, süt ürünlerinde bulunan bir şeker olan laktoz içeren gıdaları yedikten sonra karın ağrısı, ishal gibi semptomların ortaya çıkmasıdır. Semptomlar, laktoz içeren yiyeceklerin daha küçük porsiyonlarını yiyerek veya bunlardan tamamen kaçınarak önlenebilir.
Laktoz İntoleransının Belirtileri Nelerdir?
Laktoz sözde bir çift şekerdir. Bunları kolayca sindirebilmek için insanların özel bir sindirim enzimine ihtiyacı vardır: Laktaz. İnce bağırsağın mukoza zarının hücrelerinde üretilir ve laktozu iki basit şekere, glikoz ve galaktoza ayırır.
Laktoz intoleransında olduğu gibi artık yeterli miktarda laktaz üretilmezse, süt şekeri parçalanamaz ve sindirilmeden kalın bağırsağa geçer. Bağırsak bakterileri gelen laktozu fermente ederek gazlar kısa zincirli yağ asitleri üretir. Başta karbondioksit olmak üzere gazların oluşmasına neden olur. Oluşan kısa zincirli yağ asitleri ve laktoz suyu kalın bağırsağa çeker. Bu su girişi bağırsak içeriğini sıvılaştırarak ishalin oluşmasını sağlar. Kısa zincirli yağ asitleri de ayrıca artan bağırsak hareketine sebebiyet verir. Tipik laktoz intoleransı semptomları ishal, gaz, tokluk ve karın ağrısı hissini içerir. Genellikle laktoz içeren yiyecekleri yedikten yarım saat ila birkaç saat sonra ortaya çıkarlar. Aşağıdaki belirtiler laktoz intoleransı ile ortaya çıkabilir;
■Şişkin mide, şiddetli gaz
■Karın ağrısı
■Kramplar
■İshal
■Çok nadiren muhtemelen mide bulantısı,
■Kusma veya kabızlık
Laktoz İntoleransının Teşhisi Nasıl Yapılır?
Laktoz intoleransının teşhisi için en yaygın ve güvenilir test, kişinin laktoz alımından önce ve sonra soluduğu havanın analiz edilmesini içeren invaziv olmayan bir test olan nefes testidir. Test, nefeste bulunan hidrojen ve metan gazlarının miktarlarını ölçer. Aslında, laktoz sindirilmediğinde ve fermente olmaya başladığında, bu gazların aşırı üretimi vardır, bu da intoleransın varlığını gösterir. Bununla birlikte, bozukluğun olası kökenini veya genetik yatkınlığını (hem homozigot hem de heterozigot) tespit edebilen genetik testler de yapılabilir.
Laktoz İntoleransının Nedenleri
Laktoz intoleransının en yaygın sebebi, vücudunuzun laktozu sindirmenize yardımcı olan laktaz adı verilen bir enzimi yeterince üretmemesinden kaynaklanır. Laktoz intoleransı genetik olabilir. Çok nadiren konjenital bir enzim eksikliği, alaktazidir. Genetik olarak belirlenmiş azalmış bir enzim aktivitesi olan hipolaktazi daha yaygındır. Bu yavaş yavaş gelişir ve ergenlik veya yetişkinlikte ortaya çıkar. Beş yaşın altındaki çocuklar nadiren laktoz intoleransından etkilenir. Ama laktoz intoleransı her yaşta başlayabilir ve ayrıca aşağıdakilerden kaynaklanabilir:
■ İnflamatuar barsak hastalığı ve çölyak hastalığı gibi durumlar
■ Bağırsak enfeksiyonları
■Bağırsak ameliyatı
■ Bağırsak yaralanması
Bazı prematüre bebekler, bağırsakları yeterince gelişmediği için laktozu sindiremezler, ancak bu genellikle bebeğiniz büyüdükçe düzelir. Bazı insanlar hiç laktaz yapmaz, ancak bu çok nadirdir.
Laktoz İçeren Besinler Nelerdir?
Laktoz inek, keçi ve koyun kaynaklı olsun tüm süt ürünlerinde bulunur.
Süt ürünleri şunları içerir:
■Süt
■Tereyağı
■ Peynir
■ Krema
■ Yoğurt
■Dondurma
Pek çok işlenmiş gıda, aşağıdakiler de dahil olmak üzere laktoz içerebilir:
■ Ekmek, kraker, kek, bisküvi ve hamur işi gibi
■ Pişmiş yiyecekler
■ Soslar ve salata sosları
■ Diyet ve protein shake
Laktoz İçermeyen Besinler Nelerdir?
Süt veya süt ürünleri içermeyen tüm yiyecekler laktoz içermez.
■Hayvansal gıdalar
Örneğin; yumurta, et (sığır eti, dana eti, hindi, tavuk, koyun vb. ), jambon, sosis ürünleri, doğal balık, deniz ürünleri ve kabuklular.
■Tahıl ve patates ürünleri
Örneğin; pirinç, patates, tahıllar (çavdar, arpa, yulaf, bulgur, buğday, mısır ), ekmek ve sütsüz hamur işleri, makarna.
■Sebzeler ve meyveler
Örneğin; doğal sebzeler, sirke ve yağ turşulu salatalar, meyvelerin tümü, meyve ve sebze suları.
■Soya ürünleri
Örneğin; soya sütü, soya sütü tatlısı, soya yoğurdu, soya dondurması
■Süt ürünü olmayan içecekler
Örneğin; kahve, çay, kakao tozu
Örneğin; süzme peynir, lor peyniri, ekşi süt, ekşi krema, ayran orta düzeyde laktoz içeriğine sahiptir (1 ila 4,5 gram laktoz/100 gram)
Keçi, inek, koyun, peynir altı suyu, içme kakaosu, yoğunlaştırılmış süt ve kahve kremasından elde edilen sütler daha yüksek laktoz içeriğine sahiptir (100 gramda 4,5 gramdan fazla laktoz)
GİZLİ LAKTOZ
Laktoz, işlenmiş ürünlerde yardımcı madde veya bir bileşen olarak da bulunabilir. Örnek vermek gerekirse kek, börek, patates püresi, turtalar ve diğer hazır ürünler, çeşitli soslar ve çok daha fazlasını içerebilir.
BİLMEKTE FAYDA VAR
Tabletler gibi ilaçlar laktoz içerebilir, ancak o kadar küçük miktarlarda bulunurlar ki semptomlar nadiren ortaya çıkar.
Laktoz İntoleransı Nasıl Tedavi Edilir?
Laktozun bireysel toleransına bağlı olarak, diyet günlük yaşamda ayarlanmalıdır. Çoğu durumda, uzun vadede laktozu azaltılmış bir diyete geçmeniz gerekebilir. Laktoz intoleransını tedavi etmek için aşağıdaki adımları uygulayın;
■Laktoz alımını sınırlayın
Bu aşamada, sebzeleri vurgulayan karma bir diyetle laktoz alımını önemli ölçüde sınırlandırabilirsiniz. Yiyecekler, midede mümkün olduğu kadar uzun süre kalacak şekilde bir araya getirilmelidir. Bu, laktozun tolere edilebilirliğini artırır. Sert peynir veya tereyağı gibi ürünler yine de yenebilir. Bu aşamanın amacı semptomları mümkün olduğunca azaltmaktır. (Süre 10 ila 14 gün)
■Test aşaması
Test aşamasında, diyete az miktarda laktoz kademeli olarak yeniden eklenerek artırılır. Bu şekilde, etkilenenlerin bireysel toleransı tespit edilir. Test aşamasının amacı, yiyecek seçimini mümkün olduğunca genişletmektir. (Birkaç hafta sürer )
■Günlük yaşamda beslenme
Diyet kişiye özeldir ve bireysel toleransa dayalıdır. Bu uyarlanmış diyet daha sonra günlük yaşama entegre edilmelidir. Amaç, yüksek yaşam kalitesi, yeterli besin alımı ve orta düzeyde laktoz tüketimi ile semptomsuz vakit geçirmektir.
BİLMEKTE FAYDA VAR
Süt ve süt ürünleri önemli D ve kalsiyum vitamini kaynaklarıdır. Laktoz intoleransı yaşayan kişiler yeterli kalsiyum ve D vitamini alımını sağlayamazlar. Belirli durumlarda sütü bırakırken kalsiyum veya D vitamini takviyesi almak gerekebilir.